Izdavanje, obnavljanje, suspenzija i oduzimanje licence fizičkom ili pravnom licu je takođe jedna od novina reforme sistema socijalne i dječje zaštite. Da bi neka ustanova, organizacija, fizičko ili pravno lice postalo ovlašćeni pružalac usluge, potrebno je da dobije licencu za obavljanje djelatnosti. Licencu za pružanje uluga izdaje nadležni organ državne uprave, Ministarstvo rada i socijalnog staranja, na period od šest godina i obnavlja se u skladu sa Zakonom o socijalnoj i dječjoj zaštiti. Licenca je javna isprava, kojom se potvrđuje da pružalac usluge, odnosno stručni radnik ispunjava utvrđene uslove i standarde za pružanje određenih usluga, odnosno obavljanje stručnih poslova u oblasti socijalne i dječje zaštite. Pravilnikom o bližim uslovima za izdavanje, obnavljanje, suspenziju i oduzimanje licence za obavljanje djelatnosti socijalne i dječje zaštite, definisana je procedura koju je neophodno proći u procesu aplikacije za licencu.
Kada su u pitanju stručni radnici, licencu za rad dobijaju ako imaju završenu odgovarajuću stručnu spremu i položen stručni ispit u oblasti socijalne i dječje zaštite. Stručni radnici su socijalni radnik, psiholog, pedagog, andragog, specijalni pedagog, pravnik, sociolog, defektolog, specijalni edukator, rehabilitator i doktor medicine. Stručni saradnici su lica druge struke, sa visokim obrazovanjem, koji obavljaju poslove kod pružaoca usluga. Doktor medicine u socijalnoj i dječjoj zaštiti dobija licencu za rad po uslovima i kriterijumima propisanim u zdravstvenoj zaštiti.
U odnosu na stručne radnike, dobijanje licence za pružaoce usluga iz oblasti socijalne i dječje zaštite je mnogo komplikovanije. Pravilnikom o bližim uslovima za izdavanje, obnavljanje, suspenziju i oduzimanje licence za obavljanje djelatnosti socijalne i dječje zaštite, u čl. 3 je između ostalog predviđeno da pružalac usluge prilikom licenciranja konkretne usluge mora da priloži: rješenje da je pružalac usluge upisan u odgovarajući Registar; akt o osnivanju; statut; akt o unutrašnjoj organizaciji i sistematizaciji radnih mjesta; licenca za rad za stručne radnike; ugovor o radu ili drugi ugovor zaključen sa stručnim radnikom, stručnim saradnikom i saradnikom; program pružanja usluge (broj korisnika, procjena, planiranje i aktivnosti za pružanje konkretne usluge); procedura o primjeni neophodnih mjera u cilju sprječavanja korisnika od povrjeđivanja, samopovrjeđivanja i nanošenja materijalne štete; procedura o mjerama i aktivnostima u slučaju incidentnih događaja koji mogu da ugroze bezbjednost i život korisnika; kao i neke druge procedure koje garantuju sigurnost i bezbjednost korisnika.
Pružaoci usluge smještaja u ustanovu, prihvatilišta, svratišta i dnevnog boravka uz navedene dokaze moraju pribaviti još: 1) popis opreme, dokaz o obezbijeđenim sanitarno-tehničkim i higijenskim uslovima za rad; 2) stručni nalaz, odnosno izvještaj o izvršenim pregledima i ispitivanjima sredstava za rad sa ocjenom da su na njima obezbijeđene propisane mjere zaštite i zdravlja na radu; i 3) dokaz o ispunjenosti uslova zaštite od požara.
Licenciranje usluge porodičnog smještaja – hraniteljstva i porodičnog smještaja obavlja se na drugačiji način u odnosu na ostale usluge u socijalnoj i dječjoj zaštiti. Naime, zahtjev za izdavanje licence pružalacu usluge porodičnog smještaja – hraniteljstva i porodičnog smještaja podnosi se nadležom CSR, koji, nakon procjene o podobnosti i uspješno završene obuke za porodični smještaj – hraniteljstvo i porodični smještaj izdaje licencu za pružanje usluge na period od dvije godine.
Reformom sistema socijalne i dječje zaštite omogućen je pluralitet pružanja usluga, odnosno mogućnost da veći broj organizacija pruža različite usluge, čime je trebala da se obezbijedi šira lepeza usluga koje bi mogle da zadovolje osnovne potrebe korisnika. Međutim, proces licenciranja u Crnoj Gori je još uvijek u toku. Primjetna je polarizacija usluga koje pružaju ustanove koje je osnovala država, s jedne strane, i usluge koje pružaju organizacije civilnog sektora i NVO, sa druge strane.
Pa tako, javne ustanove najčešće pružaju uslugu smještaja, prihvatilišta, dnevnog boravka, dok sa druge strane imamo različite NVO koje se bave uslugama kao što su podrška za život u zajednici, savjetodavno terapijske i socio-edukativne usluge i druge usluge koje su u procesu licenciranja.
Nedovršen proces licenciranja, kao i nepostojanje jedinstvene baze dostupnih usluga i načina na koji se iste ostvaruju, u značajnoj mjeri otežava funkcionisanje onih lica kojima su te usluge potrebne. S druge strane, postavlja se pitanje da li su određene usluge u jednoj zajednici postavljene u skladu sa stvarnim potrebama korisnika koji tu gravitiraju?
Takođe, Zakonom je predviđeno da se usluge od strane drugih pružalaca usluga sprovode na osnovu postupka javnih nabavki, javnog poziva ili javno-privatnog partnerstva u praksi se dešava da se nevladinim organizacijama nameće obaveza pružanja usluga i to kroz konkurs za finansiranje projekata nevladinih organizacija koji se raspisuje u skladu sa Zakonom o nevladinim organizacijama. Na taj način, usluge koje pružaju NVO su neodržive, jer finansijska sredstva koja dobiju, i ako ih dobiju kroz finansiranje projekata, su vremenski oročena i finansijski ograničena, a često i nedovoljna za pružanje usluge u skladu sa stvarnim potrebama njihovih korisnika. To dovodi do ograničenog broja korisnika, a postavlja se pitanje kontinuiteta i kvaliteta pružene usluge. Gubljenjem kontinuiteta za pružanje određene usluge može izazvati dalekosežne posljedice po zdravlje i funkcionisanje nekih korisnika i njihovih porodica. S druge strane, postavljanje dodatnih uslova i kriterijuma za korišćenje određene usluge, diskriminišu se ona lica koja ne ispunjavaju iste, a imaju stvarnu potrebu za uslugom.
Dakle, država ovakvim načinom finansiranja usluga, odgovornost sa sebe prebacuje na pružaoca usluga, koji, sa druge strane, opet zavise od „volje države“ hoće li im kroz različite vrste finansiranja obezbijediti kontinuitet i kvalitet pružanja usluge za koju su licencirani.
S druge strane, sam proces licenciranja usluga mogao bi biti jednostavniji, a proces praćenja kvaliteta pružanja usluge sveobuhvatniji i redovniji. Utisak je da preovladava stav države da bi organizacije civilnog sektora većinom trebale biti pružaoci usluga. To dovodi do više problema. Prije svega, ne može se osigurati kontinuitet pružanja usluge. Zatim, kod procesa licenciranja usluge, između ostalih uslova se zahtijeva da pružalac usluge ima najmanje jednog zaposlenog stručnog radnika, a za svaki servis i najmanje jednog saradnika. S obzirom da se NVO i organizacije civilnog sektora dominantno projektno finansiraju, nemoguće je obezbijediti novac za stručne radnike i saradnike prije licenciranje usluge, naročito zbog činjenice da sam proces licenciranja dugo traje. Zbog toga se NVO najčešće odlučuju za licenciranje usluge tek kada im se odobri projekat koji u okviru aktivnosti predviđa i licenciranje usluge. Dalje, novac koji se dobija za pružanje usluge je najčešće mnogo niži od realnih potreba. Budžet obuhvata troškove saradnika, ali ne i troškove stručnog radnika, što dodatno stvara opterećenje za pružaoca usluge da „nađe“ novčana sredstva za te potrebe.
Na kontinuitet i kvalitet pružanja usluge mogu da utiču različiti tehnički problemi i problemi lične prirode. Npr. kvar na prevoznom sredstvu prilagođenom za OSI, a koji se koristi u okviru pružanja određene usluge ili npr. bolest ili neki drugi problem lične prirode za saradnika zaposlenom u servisiranju neke usluge. Zbog toga je veoma važno imati neku rezervnu opciju kojom bi se mogao nadomjestiti trenutni nedostatak, a da se ne gubi na kontinuitetu i kvalitetu usluge. To obično zahtijeva i dodatne troškove, što je veoma teško osigurati kroz projektno finansiranje usluga. S obzirom na činjenicu da su ovo veoma realistični problemi, terbalo bi da svaka usluga u okviru svoje finansijske konstrukcije ima i dio budžetskih rezervi, namijenjenih za gore pomenute situacije i troškove povodom istih.
Najbolji način provjere kvaliteta usluge jeste zadovoljstvo korisnika.
Dobro osmišljen upitnik za svaku licenciranu uslugu namijenjen korisnicima usluga, uz već postojeće metode provjere kvaliteta usluge bi trebalo povremeno koristiti, kao i procjenu potreba korisnika, kako bi se mogla utvrditi opravdanost neke usluge u određenoj zajednici.
Tekst je kreiran u okviru projekta: “Jednakošću do dostojanstvenog života OSI u Crnoj Gori“, koji sprovodi Savez slijepih Crne Gore u partnerstvu sa Udruženjem za podršku osobama sa invaliditetom Bijelo Polje, a finansira Evropska unija kroz podršku za civilno društvo (CSF) i Ministarstvo javne uprave, digitalnog društva i medija Crne Gore.
S poštovanjem,
SAVEZ SLIJEPIH CRNE GORE
Ul. Njegoševa br.6, 81000 Podgorica
Tel: +382 (0)20 665 368, fax: +382 (0)20 665 377
E mail: savezslijepihcg@gmail.com
http://www.ss-cg.org/ , http://www.zaposliosi.me/
