Broj licenciranih usluga u Crnoj Gori je promjenljiva kategorija. U posljednjih dvije i po godine se značajno inteziviralo izdavanje licenci za pružanje usluga u socijalnoj i dječjoj zaštiti. Tu, prije svega prednjače javne ustanove i NVO. U trenutku pisanja ove Analize bilo je oko 80 izdatih licenci za pružanje različitih usluga. Ovdje nijesu uvrštene usluge porodičnog smještaja i porodičnog smještaja, jer se za navedene usluge vodi posebna evidencija kod CSR. Takođe, značajno je istaći da postoji više licenciranih usluga u odnosu na pružaoce usluga iz razloga što su određeni pružaoci licencirali više usluga.
Najveći broj licenci, odnosno više od polovine izdatih, odnosi se na pružanje usluga OSI. Usluga dnevnog boravka je najzastupljenija od svih usluga. Ovu uslugu dominantno pružaju javne ustanove dnevni centri, kojih je 17, kao i javne ustanove koje se primarno bave uslugom smještaja. Takođe, usluga dnevnog boravka zastupljena je i kod pojedinih NVO. Od ukupnog broja (24) licenciranih usluga dnevnog boravka, svega tri pružaju uslugu za odrasla i stara lica, dok je većina dnevnih centara namijenjena pružanju usluge djeci i mladima. Pored dnevnih centara i boravaka, veoma je zastupljena usluga pomoć u kući (8), koja kod pojedinih pružalaca usluge ne mora nužno da znači
pružanje usluge OSI.
Prema Analizi licenciranih pružalaca usluga u oblasti socijalne i dječije zaštite u Crnoj Gori, na dan 31.12.2020, u 9 od 25 crnogorskih opština, što je više od 1/3 opština u Crnoj Gori, nijesu identifikovani licencirani pružaoci usluga. Konkretno, licenciranih pružalaca usluga nema u opštinama: Andrijevica, Gusinje, Kolašin, Petnjica, Plužine, Tuzi, Šavnik, Ulcinj i Žabljak. To ipak ne znači nužno da građanima ovih opština nije dostupna ni jedna od usluga koju pružaju licencirani pružaoci. S tim u vezi, važno je imati u vidu da pojedine usluge koje obezbjeđuju licencirani pružaoci mogu prevazilaziti lokalni nivo, odnosno mogu biti pružane i korisnicima iz drugih opština, ili obuhvatati korisnike na nivou cijele Crne Gore.
Nešto drugačija perspektiva dobija se pomjeranjem fokusa na raspodjelu usluga za koje su se licencirali pružaoci iz različitih sektora, gdje se može zapaziti da u strukturi usluga preovladavaju usluge koje obezbjeđuje državni sektor (30 usluga, odnosno 53,6% ili više od 1/2 od ukupnog broja usluga obezbjeđenih od strane licenciranih pružalaca). Pri tome, usluge za čije pružanje su se licencirale nevladine organizacije takođe imaju primjetan udio u strukturi usluga (24 usluge ili 42,8% od ukupnog broja usluga obezbjeđenih od strane licenciranih pružalaca pruža nevladin sektor), što potencira značaj nevladinog sektora u aktuelnoj ponudi usluga i razvoju novih usluga.
U strukturi usluga koje obezbjeđuje državni sektor najbrojnije su usluge podrške za život u zajednici i usluge smještaja (koje zajedno obuhvataju 96,7% usluga unutar ovog sektora), dok su u strukturi usluga za čije pružanje su se licencirali pružaoci iz NVO sektora najviše zastupljene usluge podrške za život u zajednici i savjetodavno-terapijske i socijalno-edukativne usluge (koje zajedno obuhvataju 87,5% usluga unutar ovog sektora).
Evidentno je da su usluge podrške za život u zajednici dominantne u sjevernom regionu, gdje čine preko 2/3 svih usluga, dok u primorskom i središnjem regionu ove usluge predstavljaju tek nešto više od 1/2 usluga u ukupnoj strukturi usluga.
Analize fokus grupa koje su održane sa osobama s invaliditetom pokazuju da mnogim osobama s invaliditetom nijesu dostupne usluge, konkretno u Nikšiću mapira se nedostatak usluga personalne asistencije, pristupačnog prevoza, pomoći u kući. U svim gradovima nedostatak usluge stanovanje uz podršku i gestovni tumač akcentovano je kao neophodnost.
Usluga dnevnog boravka je najzastupljenija od svih usluga. Ovu uslugu dominantno pružaju javne ustanove dnevni centri, kojih je 17, kao i javne ustanove koje se primarno bave uslugom smještaja. Takođe, usluga dnevnog boravka zastupljena je i kod pojedinih NVO. Od ukupnog broja (24) licenciranih usluga dnevnog boravka, svega tri pružaju uslugu za odrasla i stara lica, dok je većina dnevnih centara namijenjena pružanju usluge djeci i mladima. Pored dnevnih centara i boravaka, veoma je zastupljena usluga pomoć u kući (8), koja kod pojedinih pružalaca usluge ne mora nužno da znači pružanje usluge osobama sa invaliditetom. Od navedenog broja, samo jedna licencirana usluga se odnosi na djecu i mlade.
Usluga savjetovanja je takođe veoma zastupljena kod licenciranih usluga, ali kod mnogih pružaoca usluge nije precizno navedeno za koju je kategoriju lica ona namjenjena. Postoji i 7 pružaoca usluge smještaja u ustanovu, od kojih je jedan isključivo namijenjen smještaju punoljetnih lica s invaliditetom (JU Zavod „Komanski most“ Podgorica). Međutim, i kod ostalih pružaoca smještaja ustanovu je moguće smjestiti lice sa invaliditetom ukoliko imaju potrebu za takvom vrstom usluge. Jedno privredno društvo dobilo je licencu za smještaj za odrasla i stara lica sa invaliditetom i odrasla i stara lica kojima je usljed posebnih okolnosti i socijalnog rizika potreban odgovarajući oblik socijalne zaštite. Svega tri pružaoca usluge imaju licencu za personalnu asistenciju za lica s invaliditetom. Kada je u pitanju regionalna zastupljenost usluga, primjetno je da je najintezivnija u području centralnog dijela Crne Gore, gdje najviše gravitiraju javne ustanove i NVO.
Usluga smještaja osobama s psihosocijalnim, intelektualnim invaliditetom pruža se u JU Zavod „Komanski most“u Podgorici. Usluga smještaja odraslih lica s invaliditetom i starih lica pruža se u JU Domu starih „Grabovac“ u Risnu, JU Domu starih „Bijelo Polje“ u Bijelom Polju, JU Dom starih „Pljevlja“ u Pljevljima. Osnovana su i dva privatna doma za stara lica.
Od 520 korisnika koji su u ustanovama boravili na dan 31.12.2021. godine, 179 ili 34,42% korisnika je sa mentalnim teškoćama. Od ukupnog broja korisnika 109 ili 20,96% nema tjelesni, senzorni invaliditet, mentalne i intelektualne teškoće. Broj korisnika sa višestrukim teškoćama je 97 ili 18,65%. Zatim 68 korisnika odnosno 13,08% je sa tjelesnim invaliditetom, 49 korisnika ili 9,42% sa intelektualnim teškoćama, pa 16 korisnika ili 3,08% sa senzornim invaliditetom.
Usluga savjetovanja je takođe veoma zastupljena kod licenciranih usluga, ali kod mnogih pružaoca usluge nije precizno navedeno za koju je kategoriju lica ona namjenjena. Postoji i 7 pružaoca usluge smještaja u ustanovu, od kojih je jedan isključivo namijenjen smještaju punoljetnih osoba s invaliditetom (JU Zavod „Komanski most“ Podgorica). Međutim, i kod ostalih pružaoca smještaja je moguće smjestiti osobe s invaliditetom ukoliko imaju potrebu za takvom vrstom usluge. Jedno privredno društvo dobilo je licencu za smještaj za odrasla i stara lica s invaliditetom i odrasla i stara lica kojima je usljed posebnih okolnosti i socijalnog rizika potreban odgovarajući oblik socijalne zaštite. Svega tri pružaoca usluge imaju licencu za presonalnu asistenciju za osobe s invaliditetom.
Kada je u pitanju regionalna zastupljenost usluga, primjetno je da je najintezivnija u području centralnog dijela Crne Gore, gdje najviše gravitiraju javne ustanove i NVO.
Prema podacima Zavoda za socijalnu i dječju zaštitu do sada je akreditovano 20 programa koji se odnose na osobe s invaliditetom i u vezi osoba s invaliditetom. Programi su raznoliki i uglavnom su namijenjeni za obuku stručnih radnika zaposlenih u dnevnim centrima, centrima za socijalni rad i generalno u sistemu socijalne i dječje zaštite.
Obrađuju teme kao što su samostalni život osoba s invaliditetom, personalna asistencija, kao i programi obuke za uslugu savjetovanja, kako djece i mladih, tako i odraslih i starih osoba. Takođe, zastupljeni su programi obuke rada u dnevnim centrima, rada sa osobama sa različitim vrstama invaliditeta i njihovim porodicama. Akreditovani su programi osnovne i napredne obuke pružanja usluge SOS telefona za žene s invaliditetom sa iskustvom nasilja.
Tekst je kreiran u okviru projekta: “Jednakošću do dostojanstvenog života OSI u Crnoj Gori“, koji sprovodi Savez slijepih Crne Gore u partnerstvu sa Udruženjem za podršku osobama sa invaliditetom Bijelo Polje, a finansira Evropska unija kroz podršku za civilno društvo (CSF) i Ministarstvo javne uprave, digitalnog društva i medija Crne Gore.
S poštovanjem,
SAVEZ SLIJEPIH CRNE GORE
Ul. Njegoševa br.6, 81000 Podgorica
Tel: +382 (0)20 665 368, fax: +382 (0)20 665 377
E mail: savezslijepihcg@gmail.com
