Od ukupnog broja stanovnika, 2% crnogorske populacije ima oštećenje vida, a 1% građana ima oštećenje sluha. Ovo su podaci sa popisa iz 2011 godine. Kada je u pitanju pristupačnost tv sadržaja, postoje mali pomaci. To je daleko od zadovoljavajućeg, i neophodno je još mnogo rada, kako bi smo dostigli nivo, bar nekih država u Evropi.
Tekst na ekranu predstavlja govor i zvučne efekte koje ne mogu da čuju osobe sa oštećenim sluhom, i sinhronizovan je što je moguće više sa zvukom.
Tumačenje sadržaja – znakovni jezik obuhvata korišćenje ručnih gestova, izraza lica i govor tijela u cilju prenošenja značenja.
Zvučni opis – audio deskripcija sastoji se od komentara koji se stvara oko zvučnog opisa.
Danas vas upoznajemo malo detaljnije sa pojmovima i značenjima: titlovanje i audio-deskripcija.
TEKSTUALNO PREVOĐENJE – TITLOVANJE
Postoje dvije vrste titlovanja koja se razlikuju u zavisnosti od publike kojoj se obraćamo. Prva je ona koja je najzastupljenija a podrazumijeva prevod za ljude koji ne razumiju jezik koji se emituje. Ta verzija podrazumijeva da gledaoci mogu da čuju zvuk. Druga vrsta je namijenjena osobama sa oštećenim sluhom. Ovakva verzija titlova podrazumijeva da gledaoci nisu u mogućnosti da čuju zvuk pa se dodaju informacije o pozadinskim zvukovima i ko govori zajedno sa prevodom samog programa. Generalno ove dvije vrsta titlovanja su slične ali nisu iste.
Tehnička evolucija u titlovanju je kulminirala 79. u prvom emitovanju TV programa sa prvim u svijetu teletext servisom od strane BBCa. Program koji je titlovan je bio dokumentarac o djeci sa oštećenjem sluha. U toku te godine još par emitera su upotrebili ovaj način titlovanja.
Ovo je uskoro postao trend i u drugim evropskim zemljama. U 80im Belgija, Francuska, Njemačka, Italija i Holandija su počele sa titlovanjem za osobe oštećenog sluha. Pratili su ih Portugal i Španija u 90-im.
Prelaz na digitalnu tehnologiju je imao veliki udar i na titlove za osobe oštećenog sluha. Ipak odlučeno je da programsko emotivanje i titlovi koji su nastali prije ere digitalne televizije ostanu u tehnologiji korišćenja teletexta zbog finansijskih razloga.
Jedan titl u bit-mapu prosečno zahtijeva protok između 50 i 100kbps, u zavisnosti od veličine i gustine samog titla. Za MPEG video strim je potrebno između 2 i 4 Mbps, a kompletan DVB multiplex ima mogućnosti protoka između 20 i 40 Mbps.
Velika Britanija je predvodnik svih evropskih zemalja u pružanju ovog tipa usluge na televiziji.
Četiri najveća emitera (BBC, Chanel 4, Chanel 5, ITV) imaju prilagođeno od 92% do 100% programa i već su dostigli i najzahtjevnije regulative koje deklarišu da prilagođen program pokriva izmedju 80% i 100% ukupnog programa.
Holandija i Belgija su u sličnoj poziciji kao Velika Britanija. Već ispunjavaju uslove od 90% do 95% ukupnog televizijskog programa. Većina evropskih zemalja veoma sporo pristupa procesu prilagođavanja programa i potrebno je još mnogo da bi dostigli nivo ove tri vodeće zemlje u ovim poljima.
AUDIO DESKRIPCIJA
Ukoliko ste osoba bez oštećenja vida, možete se zapitati šta je to zapravo audio-deskripcija.
Audio-deskripcija je opis filmova i događaja koji se emituju uživo, kao što su sportski događaji.
Na taj način osobe oštećenog vida adekvatno mogu da prate radnju ili postupak. Pauze između dijaloga se koriste da bi se opisale vizuelne scene. Obično se koristi drugi kanal, tako da ljudi koji gledaju film mogu da biraju da li hoće ili neće da slušaju audio-deskripciju. Ove pauze između dijaloga su vrlo često prilično kratke, tako da se moraju ubaciti kratki, precizni opisi koji opisuju osnovne elemente vizuelne informacije. Narator u svakoj sekvenci video materijala mora da da odgovore na pitanja: Gde? Kad? Ko?
Kod audio deskripcije često se javlja problem da osoba koja vrši audio deskripciju daje više informacija nego što je potrebno. Npr.prilikom audio deksripcije dešavanja, osobe koje rade audio deskripciju objašnjavaju i ono što osoba oštećenog vida treba i sama da shvati, ono što je ostavljeno na publici. Tako se često dešava tokom deskripcije filmova, pozorišnih predstava da uz deskripciju osobe oštećenog vida dobiju objašnjenja, mišljenja koja nisu evidentna na sceni za gledaoce, već su ostavljena na tumačenja gledaocima. Pri radu deskripcije mora se voditi računa i o razgovjetnosti, odnosno što boljoj dikciji, kako bi osobe oštećenog vida na najbolji način pratile tok deskripcije.
Problem je u tome što audio-deskripcija postoji od devedesetih godina prošlog vijeka, a i dalje je dostupna samo u pogledu malog broja filmova i događaja. Audio-deskripcija je vid informacije, a osobe oštećenog vida imaju jednako pravo na informacije kao i ljudi bez oštećenja vida (Konvencija Ujedinjenih nacija o pravima osoba sa invaliditetom to vrlo jasno definiše).
Osobama sa oštećenjem vida su neophodni audio-deskripcija i audio titlovi kako bi im filmovi bili dostupni na ravnopravnoj osnovi. Inovativna pravila u nekoliko država članica su povećala procenat dostupnog pristupačnog kulturnog sadržaja koji ima audio-deskripciju. EU može da nauči iz ovih iskustava, da učini filmove pristupačnijim i da stvori inkluzivnu kulturnu sferu u Evropi.
Audio deskripcija moguća je i kad su pitanju programski sadržaji na televiziji, pozorišne predstave, filmovi, koncerti, kao i sportski događaji, utakmice.
