Bijeli štap služi osobama s oštećenjem vida kao osnovno pomagalo za kretanje. Osoba koja ga koristi pomoću njega dobija informacije o svojoj okolini i pravovremeno otkriva prepreke na koje nailazi. Takođe, bijeli štap videćim osobama daje do znanja da u saobraćaju učestvuje osoba koja ima oštećenje vida. Zbog njihove složenosti i zahtjevnosti, tehnikama samostalnog kretanja sa štapom osobu edukuje profesionalac, odnosno, peripatolog, edukacijski rehabilitator – instruktor orijentacije i kretanja, o kojem će biti više riječi u narednom tekstu.
Štap može biti izrađen od aluminijuma, plastike ili grafitnog materijala. Uopšteno, štap kojim se koristi osoba sa djelimičnim ili potpunim oštećenjem vida sastoji se od vrha, tijela i drške. Vrh štapa može biti od gume ili plastike, a povremeno ga je potrebno zamijeniti jer se korištenjem štapa istroši. Vrh štapa u obliku olovke je statičan, dok je vrh štapa u obliku kuglice, rotirajući. Kuglica može biti od plastike ili metalna. Tijelo štapa može biti u jednom komadu ili sklopivo, odnosno sastavljeno od više dijelova. Drška štapa nalazi se na suprotnom kraju od vrha, a može biti gumena ili drvena.
Bijeli štapovi se mogu razlikovati prema funkciji i sklopivosti.
Prema fukciji razlikujemo:
- Orjentacioni
Orijentacioni štap služi za samostalnu orjentaciju i kretanje osoba potpuno i djelimično oštećenog vida, te se uglavnom naziva dugim bijelim štapom. Dugi bijeli štap služi za ispitivanje okoline i otkrivanje prepreka na metar. Takođe štiti donji dio tijela osobe, od nivoa tla do njenog pojasa. Dolazi u rasponu od 100 do 180 cm, a njegova dužina određuje se individualno za svaku osobu u zavisnosti od visine, dužine koraka i brzini hoda ili hodanja same osobe. Prema standardnom pravilu, kada se takav štap uspravi s vrhom na tlu, kraj njegove drške mora sezati dva prsta iznad prsne kosti osobe.
Ova vrsta štapa je najzastupljenija kod osoba oštećenog vida u Crnoj Gori.
- Signalni
Signalni štap ukazuje na učestvovanje osobe oštećenog vida u saobraćaju, bilo da se ona kreće samostalno, u pratnji videće osobe ili uz psa vodiča. Ovaj štap seže od tla do pojasa osobe, a uz signalizirajuću funkciju, pružaju djelimično zaštitnu te djelomično orijentacijsku funkciju
- Podupirujući
Podupirajući štap namijenjen je osobama koje uz oštećenje vida imaju poteškoća pri kretanju. Uz podupirajuću, ima i signalizirajuću funkciju. Takav je štap, za razliku od orijentacionog i signalnog, dovoljno čvrst da može služiti kao oslonac. Međutim, ima slabu orijentacionu i zaštitnu funkciju. U ovu kategoriju spadaju različite vrste ortopedskih štapova i hodalica koje se dodatno označavaju bijelom bojom, te na taj način pokazuju da se radi o osobi koja ima i oštećenje vida. Upotreba ovog pomagala zahtjeva dodatnu obuku i angažman stručnjaka različitih profila.
Prema sklopivosti možemo razlikovati sledeće:
- Jednodjelni, nesklopivi dugi bijeli štap koji se sastoji od jedno komada. Njegova je prednost što najbolje prenosi taktilne informacije o podlozi. No, problem je kod njegovog odlaganja što se ne može sklopiti, niti se može podesiti njegova dužina.
2.Sklopivi dugi štap za osobe oštećenog vida je sastavljen od najmanje 2, a najčešće 4, 5 dijelova. Kroz tijelo sklopivog štapa provučena je elastična guma koja drži njegove dijelove na okupu i omogućava automatsko rasklapanje, a njen produžetak prolazi kroz vrh drške u obliku sigurnosne vezice. Ona se stavlja oko štapa kada je sklopljen kako bi spriječila njegovo rasklapanje. Prednost ovog štapa je sklopivost koja olakšava njegovo odlaganje, no nedostatak je što nema mogućnost podešavanja dužine.
Postoji u dvije varijante:
2.1.Štap na sklapanje
Standardni štap na sklapanje ima unutrašnju elastičnu vrpcu. Pojačana verzija ima dvije vrpce.
2.2.Teleskopski štap
Kod teleskopskog štapa elementi koji čine štap se uvlače jedan u drugi, te ga to čini praktičnim za nošenje. Načinjen je od nekoliko kliznih dijelova koji izlaze jedan iz drugog. Takav mehanizam omogućava podešavanje dužine štapa. Teleskopski štap je čvršći i ima duži rok trajanja. Njegovi djelovi su bolje povezani i zbog toga se manje trese, što omogućava bolje prenošenje taktilnih informacija. No, teže ga je spakovati, jer njegova dužina, kada je potpuno sklopljen, iznosi 60 cm.
3.Štap sa kuglicom
Ovaj štap korisnik gura ispred sebe, umjesto da ga nosi kao ostale vrste štapova. Njime se korisnik nastoji dovesti u dodir s terenom po kojem se kreće. Problem je što često zapinje za neravnine na podlozi, ali ga zato osoba može koristiti uz minimalnu obuku.
4.Štap za osobe oštećenog sluha i vida
Štap za osobe sa oštećenjem vida i oštećenjem sluha je bilo koji štap za osobe oštećenog vida koji ima dio štapa obojen u crvenu boju. (tijelo štapa za osobe oštećenog vida i oštećenog sluha je naizmjenično crvene i bijele boje).
Pripremila: Anđela Dragović
Podgorica, 29.10.2020.
